Het voedsel dat wij hier elke dag op tafel zetten, heeft impact op de rest van de wereld. Hoe meer wij kiezen voor een duurzaam en gezond voedingspatroon, hoe beter we zorgen dat er nu en in de toekomst voldoende gezond voedsel is voor de groeiende wereldbevolking.

Een duurzaam voedingspatroon bestaat uit volkoren granen, peulvruchten, noten, fruit en groente en kleinere hoeveelheden ei, zuivel, kip en vis en weinig rood vlees. Dat benadrukken wereldwijde autoriteiten als de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), maar ook nationale organisaties zoals de Hoge Gezondheidsraad.

Het Planetary Health Diet – gepubliceerd door de EAT Lancet Commission in 2019 – onderstreept dat calorieën voornamelijk uit plantaardige producten moeten komen om de wereldbevolking ook in de toekomst gezond en duurzaam te kunnen voeden.

Gezondheidseffecten krachtig
Volkorengranen houden een prominente plek in een gezond en duurzaam voedingspatroon. Toch is er iets vreemds aan de hand. Hoewel de wetenschap het eens is over de gunstige gezondheidseffecten van volkoren en ook het merendeel (91%) van de consumenten weet dat volkorenbrood gezond is, is de inname van volkorenbrood (en ook de inname van vezels) veel te laag.

Een belangrijke oorzaak van (te voorkomen!) ziektelast en sterfte, is te wijten aan het eetpatroon. De lage inname van volkorengranen staat zelfs op nummer twee van voeding-gerelateerde doodsoorzaken wereldwijd, zelfs boven de te lage inname van groente, fruit en noten. Het eten van voldoende volkorenproducten verlaagt het risico op. hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker.

Maak volkoren trendy
Meer mensen vaker volkorenbrood laten eten, omdat het een voedzame, duurzame en gezonde keuze is, is een hele uitdaging. En dit vooral omdat brood onvoldoende wordt geassocieerd met een moderne en trendy leefstijl. Terwijl het juist heel goed aansluit op hedendaagse trends en behoeftes. 

Plantaardig
Zo is (volkoren)brood een bron van plantaardige eiwitten. Zelfs in ons huidige voedingspatroon komt bijna een kwart van de eiwitinname via graanproducten waaronder brood. En het gaat dan om plantaardige eiwitten. Dus hoewel men misschien niet direct aan (volkoren)brood denkt, past het uitstekend in een (meer) plantaardig voedingspatroon. Dat maakt dat (volkoren)brood een belangrijke rol kan spelen in de eiwittransitie en een bijdrage levert aan gezonde verduurzaming.  

Lokaal en transparant 
Daarnaast zijn consumenten ook steeds meer bezig met wat ze eten en waar het vandaan komt. Graan voor ons brood komt veelal uit buurlanden als Frankrijk en Duitsland, maar ook meer en meer uit België. Het wordt vervolgens vermalen en gebakken in de regio. Brood is dus best wel een lokaal product. En volgens de Belgische wet mag brood enkel volkoren of integraal genoemd worden als voor het meel de hele graankorrel gebruikt is: 100% volkorenmeel. Transparant, toch? 

Betaalbaar
Brood is bovendien een betaalbaar basisvoedingsmiddel. In tijden waarin veel wordt gesproken over de prijs van voedsel, is het goed om te weten dat gezond eten met volkorenbrood niet duur hoeft te zijn. Het vormt een efficiënt pakketje van voedingsstoffen die we allemaal nodig hebben om goed te functioneren: koolhydraten, plantaardige eiwitten, vezels, vitamines, mineralen en bioactieve stoffen. Of je nu kiest voor een veganistisch voedingspatroon, flexitariër of een actieve sporter bent, of een paar kilootjes wil verliezen, volkorenbrood verdient een prominente rol in elk voedingspatroon.

Gezond is ook lekker
Eetgedrag veranderen blijkt niet zo makkelijk. Weerstand tegen verandering, ingesleten gewoontes, leeftijd en gezondheidsimago zijn allemaal factoren die hier een rol kunnen spelen. Bewustwording creëren is belangrijk; we hoeven immers niet meer of minder te gaan eten, alleen kiezen voor gezondere producten. Daarbij gaat het niet alleen om de keuze voor volkoren, maar vooral om het broodbeleg. Kaas en vleeswaren maken de milieu-impact van de traditionele broodmaaltijd een stuk hoger. En zoetigheid maakt het geheel ook niet gezonder. Om de maaltijd met volkorenbrood nog duurzamer en gezonder te maken, zijn gelukkig steeds meer combinaties mogelijk met beleg op basis van groenten, fruit, noten en peulvruchten.

Tot slot gaan lekker en gezond eten in de beleving van veel consumenten nog niet samen. Ook daar ligt nog een uitdaging om mensen te laten zien en proeven dat gezond én lekker eten wel degelijk mogelijk is. 

Verantwoordelijkheid nemen 
Naast het feit dat er op individueel niveau bewuster moet gekozen worden voor volkorenproducten en andere gezonde en plantaardige voeding, is het van belang dat er ook ondersteuning komt vanuit gezaghebbende hoek. Zo kunnen gezondheidsinstanties en voedingsprofessionals meer kennis en bewustwording creëren bij de consument en/of cliënt. Ook kunnen bakkers, retailers en horeca het assortiment aan volkorenbrood en andere gezonde voedingsmiddelen vergroten. Daarnaast is het aan de overheid en beleidsmakers om naast groente en fruit ook volkorenproducten meer aandacht te geven, bijvoorbeeld in hun communicatie en campagnes. Gezonde en duurzame voeding is niet alleen gunstig voor ons als individu (o.a. betere gezondheid en kwaliteit van leven), maar ook voor de maatschappij (o.a. minder ziektekosten, minder uitval op de werkvloer, minder desastreuze klimaatverandering). Het is aan ons allemaal om te zorgen voor een gezond(er) België in een duurzame wereld. 

Bekijk ook de whitepaper De voordelen van volkoren. 

Bronnen:
Willett, W., Rockström, J., Loken, B., Springmann, M., Lang, T., Vermeulen, S., ... & Murray, C. J. (2019). Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. The Lancet, 393(10170), 447-492.

WholEUGrain 2021.Whole Grain: definition, evidence base review, sustainability aspects and considerations for a dietary guideline. Lourenço S (Ed.). WholEUGrain: Copenhagen

GfK, in opdracht van NBC. Kennis, houding en gedragonderzoek. Mei 2023.

Afshin, A., Sur, P. J., Fay, K. A., Cornaby, L., Ferrara, G., Salama, J. S., ... & Murray, C. J. (2019). Health effects of dietary risks in 195 countries, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet, 393(10184), 1958-1972.

Barett, E.M., Foster, S.I., & Beck, E.J. (2020). Whole grain and high-fibre grain foods: How do knowledge, perceptions, and attitudes affect food choice?. Appetite, 149, 104630.

Martikainen J, Jalkanen K, Heiskanen J, Lavikainen P, Peltonen M, Laatikainen T, Lindström J. Type 2 Diabetes-Related Health Economic Impact Associated with Increased Whole Grains Consumption among Adults in Finland. Nutrients. 2021; 13(10):3583

WIV, 2016. Voedselconsumptiepeiling 2014-2015. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel.

Hoge Gezondheidsraad. Voedingsaanbevelingen voor de Belgische volwassen bevolking met een focus op voedingsmiddelen - 2019. Brussel: HGR; 2019. Advies nr. 9284.