Wereldwijd is er steeds meer (ultra)bewerkt voedsel beschikbaar voor consumptie. Hoewel bewerking voordelen kent, zoals het vergroten van voedselveiligheid en -beschikbaarheid en het verminderen van verspilling, roept het ook vragen op over de gezondheidseffecten hiervan op de lange termijn. Ongezonde voeding is zonder meer een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. Dat maakt ook dat (ultra)bewerkte voeding al lange tijd onderwerp is van onderzoek én discussie. Over welke producten (ultra)bewerkt zijn, en over hoe (on)gezond (ultra)bewerkt voedsel is.

NOVA-classificatie
Als het gaat over ultrabewerkt voedsel wordt gerefereerd aan de zogenaamde NOVA-classificatie, ontwikkeld door de Braziliaanse wetenschapper Carlos Monteiro. Deze classificatie is een indeling op basis van bewerkingsgraad en kent vier groepen: onbewerkt of minimale bewerking, culinaire ingrediënten, bewerkte producten en ultrabewerkte producten. Over de NOVA-classificatie is niet iedereen het eens. De indeling lijkt niet nauwkeurig genoeg; het wekt de indruk dat voedselbewerkingen slecht zijn en wijst voor het obesitasprobleem naar ultrabewerkte producten.

Volgens de NOVA-classificatie is vers brood bewerkt en lang houdbaar brood ultrabewerkt. Echter, er is geen brood zonder bewerking. Zonder bewerking is graan immers niet (goed) eetbaar.

Volkorenbrood goede keuze
De consumptie van (ultra)bewerkte voeding roept zorgen op over de langetermijneffecten hiervan op de gezondheid. Uit een meta-analyse blijkt namelijk dat er 32 ziektes vaker voorkomen bij mensen die veel (ultra)bewerkte producten eten en drinken (associatie). Hoewel ongezonde voeding een belangrijke oorzaak is van ziekte en sterfte, geldt dat niet voor alle producten die volgens de NOVA-classificatie (ultra)bewerkt zijn, waaronder brood en ontbijtgranen. Zo bevestigt een recent onderzoek, mede uitgevoerd door de Wereldgezondheidsorganisatie.

Volkorenbrood heeft bewezen positieve invloed op de gezondheid van mensen, op de korte en lange termijn. Het advies van de Hoge Gezondheidsraad is om iedere dag minstens 125 gram volkorenproducten te eten, dat komt overeen met minimaal 3 sneetjes volkorenbrood. Niet voor niets staan bruin- en volkorenbrood in het groene gedeelte van de voedingsdriehoek.

Bewerkt ≠ ongezond
Het Vlaams Instituut Gezond Leven geeft aan dat de bewerking van voeding over het algemeen heel wat voordelen met zich meebrengt: betere bewaarmogelijkheden, een betere vertering, een hogere beschikbaarheid van voedingsstoffen en een verhoogd gebruiksgemak. Enkele voorbeelden van gezonde bewerkte producten zijn volkorenbrood, diepvriesgroenten of yoghurt. Maar bewerken van voedsel kan ook nadelig zijn en onze voeding minder gezond maken, bijvoorbeeld als er suiker, (verzadigd) vet en/of zout wordt toegevoegd, of (een deel van) de aanwezige voedingsstoffen verloren gaat. De bewerkingsgraad van voeding is slechts één van de vele criteria waarmee rekening wordt gehouden in de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek. Het advies is om zo min mogelijk te eten uit de rode bol, de producten die vaak ultra bewerkt zijn.

Voedingswaarde blijft leidend
Niet alle (ultra)bewerkte producten zijn dus ongezond. En daarmee is het niet nodig om ultrabewerkte producten volledig te vermijden. Alleen uit de mate van bewerking kan je niet opmaken of een product gezond of ongezond is. De gezondheidswaarde wordt immers bepaald door de voedingswaarde van het product. Onder andere de aanwezigheid van vezels en de veelheid waarin deze gegeten (zouden moeten) worden.

Is brood bewerkt? Ja. Maar is het ongezond? Nee, zeker niet. We mogen er zelfs meer van eten.

Lees hier meer over de consumentenkennis en -zorgen over (ultra)bewerkte voeding.

Bronnen:
Monteiro, C.A., Cannon, G., Lawrence, M., Costa Louzada, M.L. and Pereira Machado, P. 2019. Ultra-processed foods, diet quality, and health using the NOVA classification system. Rome, FAO.
Lane, M. M., Gamage, E., Du, S., Ashtree, D. N., McGuinness, A. J., Gauci, S., ... & Marx, W. (2024). Ultra-processed food exposure and adverse health outcomes: umbrella review of epidemiological meta-analyses. bmj, 384.
Cordova, R., Viallon, V., Fontvieille, E., Peruchet-Noray, L., Jansana, A., Wagner, K. H., ... & Freisling, H. (2023). Consumption of ultra-processed foods and risk of multimorbidity of cancer and cardiometabolic diseases: a multinational cohort study. The Lancet Regional Health–Europe.
Vlaams Instituut Gezond Leven, z.d. https://www.gezondleven.be/themas/voeding/ultrabewerkte-voeding