Kansen voor vaker volkoren, vol vezels en vol smaak

Volkorenbrood geeft als sterk product de mogelijkheid om de gezondheid van de Belgen een boost te geven. Hoewel er genoeg redenen zijn om voor volkoren te kiezen, zien veel consumenten toch af van volkorenconsumptie. Jammer, want volkoren is belangrijk voor een gezonde en duurzame toekomst. Daarom moeten we gezamenlijk de kansen grijpen om volkoren nog verder te benutten.

Voordelen van volkoren

De gezondheidsvoordelen van volkoren spreken voor zich. Door de vele voedingsstoffen heeft volkoren een gunstig effect op de gezondheid. Er is wetenschappelijk bewijs dat de combinatie van vezels, vitamines, mineralen en bioactieve stoffen het risico verkleint op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker. Ook zijn er aanwijzingen gevonden voor het verminderen van het risico op depressie door de inname van vezels (via de darmflora), en dat volkoren de kans op overgewicht vermindert.

Hart- en vaatziekten, kanker en diabetes type 2 zijn in heel Europa – en dus ook in België – de belangrijkste oorzaak van ziekte en sterfte. Bovendien heeft de helft van de volwassen Belgen matig of ernstig overgewicht, een risicofactor voor chronische ziekten. Een minder goed voedingspatroon verhoogt het risico op deze ziekten. Een dieet met te weinig volkoren staat wereldwijd zelfs op nummer 2 als oorzaak van sterfgevallen toerekenbaar aan een verkeerd eetpatroon. Zelfs boven te weinig fruit en groente.

Bekende maar nieuwe eiwitbron

De eiwittransitie staat volop in de spotlights, wat maakt dat er een grote zoektocht is gestart naar “nieuwe” eiwitbronnen. Vleesvervangers op basis van peulvruchten, insecten, toekomstig kweekvlees en plantaardige drank als alternatief voor zuivel, noem maar op. Maar het hoeft allemaal niet ingewikkeld te zijn. We vergeten massaal dat brood en graanproducten een belangrijke leverancier van eiwit zijn, zelfs al in ons huidige voedingspatroon. Bijna een kwart (21%) van de eiwitinname krijgen we binnen via graanproducten, waaronder brood. En laat die eiwitten nou juist plantaardig zijn! Drastische veranderingen zijn daarom niet altijd nodig, kies liever voor de bekende en bovenal betaalbare volkorenboterham.

Drie sneetjes volkoren

Hoewel de wetenschap het erover eens is en ook het merendeel van de consumenten (90%) weet dat volkorenbrood gezond is, blijft de inname van volkoren en ook vezels veel te laag. Angst voor bepaalde voedingsstoffen (de mythe dat brood een dikmaker is, is hardnekkig), een eventueel iets hogere prijs, andere smaakperceptie of een gewoonte zou hier een rol bij spelen. Desondanks zijn er genoeg kansen voor volkoren. Een switch van wit of bruin brood naar volkorenbrood is een hele makkelijke manier om een voedingspatroon zonder al te veel moeite gezonder te maken. Volkoren moet in zijn kracht gezet worden, bijvoorbeeld aan de hand van een richtlijn naast groente en fruit. Een concreet handelingsperspectief is daarvoor gewenst.

Voor volwassenen geldt het advies om minimaal 125 gram volkorenproducten per dag te eten. Het is niet bekend of eenvoudig genoeg om die hoeveelheid naar het bord te vertalen en er goede eetgewoonten van te maken. Een heldere, haalbare norm is wenselijk, om deze vervolgens consequent te communiceren: “minimaal drie sneetjes volkorenbrood per dag”. Het liefst in dezelfde adem als de beter bekende normen “minstens 300 gram groenten” en “twee stukken fruit” per dag.

Tips voor het maken van de juiste keuze

Er is aardig wat keuze uit volkorenbroodsoorten, maar we vinden nog te weinig de weg naar volkoren. Hoe kiest u en de cliënt dan voor volkoren? Een paar tips:

1. Brood mag volgens de Belgische wet enkel volkoren of integraal genoemd worden als voor het meel de hele graankorrel gebruikt is: 100% volkorenmeel. Volkorenbrood is dus echt volkoren. Let op met andere benamingen. Dan zijn het speciaal broden en geldt de norm van 100% volkorenmeel niet altijd.
2. De kleur verklapt niet altijd of brood volkoren is. In sommige broden wordt mout voor de smaak toegevoegd en dit maakt het brood bruiner.
3. Bij voorverpakt brood staat “volkorenmeel” als eerste in de ingrediëntenlijst.
4. Een vezelrijk product is niet automatisch een volkorenproduct. Een voedingsmiddel verrijkt met zemelen, noten of peulvruchtenmeel kan een hoog vezelgehalte hebben, wat niet betekent dat het product ook de gehele graankorrel bevat.
5. Meergranenbrood kan van volkorenmeel gemaakt zijn, maar vaker ook gewoon van bloem of meel. Meergranenbrood is dus niet altijd de meest gezonde keuze. Kijk goed naar het etiket of schapkaart, of vraag dit na bij de bakker. Het gebruik van ‘volkorenmeel’ is key.

De variatie aan volkoren schuilt met name in gebruikte vormen, decoratie of graansoorten zoals spelt, haver, rogge enz. Er zijn dus nog genoeg kansen waar de bakkers zelf een creatieve invulling aan kan geven, al is het van belang dat iedereen samenwerkt en dezelfde boodschap uitdraagt: Volkorenbrood met 100% volkorenmeel is de meest gezonde keuze. Diëtisten en voedingsprofessionals hebben hier ook een belangrijke rol in te spelen.

Bronnen:

Afshin, A., Sur, P. J., Fay, K. A., Cornaby, L., Ferrara, G., Salama, J. S., ... & Murray, C. J. (2019). Health effects of dietary risks in 195 countries, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet, 393(10184), 1958-1972.

Barrett, E. M., Foster, S. I., & Beck, E. J. (2020). Whole grain and high-fibre grain foods: How do knowledge, perceptions and attitudes affect food choice? Appetite, 149, 104630.

De Ridder K. Eiwitten. In: Bel S, Tafforeau J. (ed.). Voedselconsumptiepeiling 2014-2015. Rapport 4. WIV-ISP, Brussel, 2016.

GfK in opdracht van NBC, 2022. Brood – kennis, houding en consumptie. Meting 8.

Hoge Gezondheidsraad (2019). Voedingsaanbevelingen voor de Belgische volwassen bevolking met een focus op voedingsmiddelen - 2019. Brussel: HGR; 2019. Advies nr. 9284.

WholEUGrain 2021.Whole Grain: definition, evidence base review, sustainability aspects and considerations for a dietary guideline. Lourenço S (Ed.). WholEUGrain: Copenhagen.