(Ultra) bewerkt voedsel is al lange tijd onderwerp van discussie. Niet alleen welke producten (ultra) bewerkt zijn, maar ook hoe ongezond (ultra) bewerkt voedsel is. Er is veel kritiek op de benadering. Zo wordt bijvoorbeeld volkorenbrood beschouwd als (ultra) bewerkt en zou daarmee ongezond zijn, geheel tegen alle voedingsaanbevelingen in. Nieuw onderzoek, gepubliceerd in The Lancet (Regional Health Europe), geeft duidelijkheid en brengt de discussie een stap verder.

Nieuwe studie geeft duidelijkheid
Wereldwijd is er steeds meer ultra bewerkt voedsel beschikbaar voor consumptie, wat zorgen oproept over de lange termijneffecten hiervan op de gezondheid. Ongezonde voeding is zonder meer een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. Maar dat geldt niet voor alle producten, waaronder brood en ontbijtgranen. Zo bevestigt een recent onderzoek, mede uitgevoerd door de Wereldgezondheidsorganisatie, gepubliceerd in The Lancet (Regional Health Europe).

Voor deze studie is data van 266.666 personen van de European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) studie gebruikt. Uit de studie blijkt dat een hoge inname van ultra bewerkte producten is geassocieerd met een verhoogd risico op multimorbiditeit van kanker en cardiometabolische aandoeningen. De onderzoekers hebben ook naar subgroepen van ultra bewerkte voedingsmiddelen gekeken. En dan zie je een splitsing ontstaan. Dierlijke producten (bewerkt vlees en kaas), suikerhoudende dranken (zoals frisdrank) en sauzen, smeersels en specerijen (zoals dressing en margarine) zorgen voor een hoger risico. Terwijl brood en ontbijtgranen juist geassocieerd zijn met een verlaagd risico. Dit heeft te maken met het vezelgehalte. Grofweg: niet al het ultra bewerkt voedsel is slecht.

Bewerking niet 1 op 1 te vertalen naar gezondheid
Het Vlaams Instituut Gezond Leven geeft aan dat de bewerking van voeding over het algemeen heel wat voordelen met zich meebrengt: betere bewaarmogelijkheden, een betere vertering, een hogere beschikbaarheid van voedingsstoffen en een verhoogd gebruiksgemak. Enkele voorbeelden van gezonde bewerkte producten zijn volkorenbrood, diepvriesgroenten of yoghurt. Maar bewerken van voedsel kan ook nadelig zijn en onze voeding minder gezond maken, bijvoorbeeld als er suiker, (verzadigd) vet en/of zout wordt toegevoegd, of (een deel van) de aanwezige voedingsstoffen verloren gaat. De bewerkingsgraad van voeding is slechts één van de vele criteria waarmee rekening wordt gehouden in de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek. Het advies is om zo min mogelijk te eten uit de rode bol, de producten die vaak ultra bewerkt zijn.

Kritiek op NOVA-classificatie
In de discussie over ultra bewerkt voedsel wordt gerefereerd aan de zogenaamde NOVA-classificatie, ontwikkeld door de Braziliaanse wetenschapper Carlos Monteiro. Deze classificatie is een indeling op basis van bewerkingsgraad en kent vier groepen: onbewerkt of minimale bewerking, culinaire ingrediënten, bewerkte producten en ultra bewerkte producten. Maar de NOVA-classificatie staat al jarenlang ter discussie. De indeling lijkt niet nauwkeurig genoeg; het wekt de indruk dat voedselbewerkingen slecht zijn en wijst voor het obesitas probleem naar ultra bewerkte producten. Zelfs in een onderzoek naar de functionaliteit blijft de NOVA classificatie niet overeind, en toch wordt het wel gebruikt in wetenschappelijk onderzoek.

Volgens de NOVA-classificatie is vers brood bewerkt en lang houdbaar brood ultra bewerkt. Echter, er is geen brood zonder bewerking. Zonder bewerking is graan immers niet (goed) eetbaar.

Voedingswaarde blijft leidend
Niet alle (ultra) bewerkte producten zijn dus ongezond. En daarmee is het niet nodig om ultra bewerkte producten volledig te vermijden. Alleen uit de mate van bewerking kan je niet opmaken of een product gezond of ongezond is. De gezondheidswaarde wordt immers bepaald door de voedingswaarde van het product. Onder andere de aanwezigheid van vezels en de veelheid waarin deze gegeten (zouden moeten) worden.

Volkorenbrood goede keuze
Volkorenbrood heeft bewezen positieve invloed op de gezondheid van mensen, op de korte en lange termijn. Het advies van de Hoge Gezondheidsraad is om iedere dag minstens 125 gram volkorenproducten te eten, dat komt overeen met minimaal 3 sneetjes volkorenbrood. Niet voor niets staan bruin- en volkorenbrood in het groene gedeelte van de voedingsdriehoek.

Is brood bewerkt? Ja. Maar is het ongezond? Nee, zeker niet. We mogen er zelfs meer van eten!

 

Bron: Cordova, R., Viallon, V., Fontvieille, E., Peruchet-Noray, L., Jansana, A., Wagner, K. H., ... & Freisling, H. (2023). Consumption of ultra-processed foods and risk of multimorbidity of cancer and cardiometabolic diseases: a multinational cohort study. The Lancet Regional Health–Europe.